Την Τετάρτη, χιλιάδες παιδιά στην Αυστραλία άνοιξαν τα μάτια τους και βρέθηκαν εκτός… social media. Χωρίς καμία πρόσβαση στους αγαπημένους τους λογαριασμούς, λόγω μιας νέας, αυστηρής και πρωτοφανής διεθνώς ρύθμισης που αφορά όλους κάτω των 16 ετών. Στόχος; Να μπει φρένο στους εθιστικούς μηχανισμούς των πλατφορμών και στον διαδικτυακό εκφοβισμό.
Πρόκειται για το πιο εκτεταμένο πακέτο περιορισμών που έχει επιβληθεί παγκοσμίως, με κυβερνήσεις και νομοθέτες από άλλα κράτη να παρακολουθούν προσεκτικά την εφαρμογή του.
Οι δέκα πλατφόρμες που εντάσσονται στο μέτρο – Instagram, Facebook, Threads, Snapchat, YouTube, TikTok, Kick, Reddit, Twitch και X – έχουν ήδη ανακοινώσει ότι θα συμμορφωθούν. Όλες θα χρησιμοποιήσουν νέα εργαλεία επαλήθευσης ηλικίας ώστε να εντοπίζουν και να κλείνουν λογαριασμούς ανηλίκων. Οι ίδιες οι εταιρείες, όμως, εκφράζουν αμφιβολίες για το αν έτσι θα γίνει πράγματι πιο ασφαλές το ψηφιακό περιβάλλον των παιδιών.
Ο πρωθυπουργός Άντονι Αλμπανίζι χαρακτήρισε τη μέρα «σταθμό», τονίζοντας πως οι οικογένειες παίρνουν πίσω μέρος της δύναμης που είχαν οι τεχνολογικοί κολοσσοί. Όπως είπε, τα παιδιά «δικαιούνται να ζουν σαν παιδιά», ενώ αναγνώρισε ότι η εφαρμογή της απαγόρευσης δεν θα είναι μια εύκολη υπόθεση.
Τι προβλέπει το νέο πλαίσιο
Ο νόμος υποχρεώνει τις πλατφόρμες να αποδεικνύουν ότι κάνουν το μέγιστο δυνατό για να μπλοκάρουν λογαριασμούς χρηστών κάτω των 16 και να εμποδίζουν τη δημιουργία νέων. Η μη συμμόρφωση μπορεί να οδηγήσει σε τεράστια πρόστιμα, έως 49,5 εκατομμύρια δολάρια Αυστραλίας (περίπου 32 εκατ. δολάρια ΗΠΑ).
Παρότι αρκετοί ανήλικοι – και γονείς – αναμένεται να προσπαθήσουν να παρακάμψουν το μέτρο (χωρίς να προβλέπονται ποινές γι’ αυτό), το βασικό ερώτημα είναι αν οι πλατφόρμες θα μπορέσουν να ακολουθήσουν τους κανόνες.
Οι κινήσεις των εταιρειών
- Snapchat: Τριετής αναστολή για ανήλικους χρήστες ή μέχρι να γίνουν 16.
- YouTube: Αυτόματη αποσύνδεση στις 10 Δεκεμβρίου. Τα κανάλια θα “κρυφτούν”, αλλά θα παραμείνουν διαθέσιμα για ανάκτηση όταν ο χρήστης ενηλικιωθεί. Τα παιδιά θα μπορούν μόνο να παρακολουθούν βίντεο χωρίς λογαριασμό.
- TikTok: Στις 10 Δεκεμβρίου θα απενεργοποιηθούν όλοι οι λογαριασμοί κάτω των 16, ανεξάρτητα από τα στοιχεία με τα οποία δημιουργήθηκαν. Το παλιό περιεχόμενο δεν θα εμφανίζεται.
- Twitch: Από 10 Δεκεμβρίου δεν θα επιτρέπεται δημιουργία νέου λογαριασμού σε κάτω των 16. Οι ήδη υπάρχοντες θα απενεργοποιηθούν στις 9 Ιανουαρίου.
- Meta (Instagram, Facebook, Threads): Ξεκίνησε ήδη από τις 4 Δεκεμβρίου την αφαίρεση λογαριασμών ανηλίκων. Οι χρήστες μπορούν να κατεβάσουν το υλικό τους για μελλοντική χρήση.
- Reddit: Θα κλείνει λογαριασμούς ανηλίκων και θα εμποδίζει τη δημιουργία νέων.X: Δεν έχει παρουσιάσει σχέδιο συμμόρφωσης και αντιτίθεται στο νόμο, κάνοντας λόγο για περιορισμό της ελευθερίας του λόγου.
- Kick: Δεν έχει σχολιάσει ακόμη.
Αντίθετα, μια σειρά άλλων εφαρμογών – όπως Discord, GitHub, Pinterest, Roblox, Steam, WhatsApp και YouTube Kids – δεν περιλαμβάνονται στην απαγόρευση.
Η νέα διαδικασία επαλήθευσης
Μέχρι τώρα, η ηλικία δηλωνόταν απλώς στο πεδίο εγγραφής. Πλέον, απαιτείται ενεργή και τεχνικά αξιόπιστη επιβεβαίωση. Παρότι πολλοί ενήλικες ανησυχούν για θέματα ιδιωτικότητας, οι δοκιμές δείχνουν ότι η διαδικασία μπορεί να γίνει χωρίς να αποθηκεύονται προσωπικά δεδομένα.
Η επιβεβαίωση μπορεί να γίνει με live selfie βίντεο, email ή επίσημα έγγραφα. Η εταιρεία Yoti αναφέρει ότι οι περισσότεροι χρήστες προτιμούν το video selfie, στο οποίο ειδικοί αλγόριθμοι υπολογίζουν την ηλικία από τα χαρακτηριστικά του προσώπου.
Τι κάνουν τα παιδιά;
Πολλοί έφηβοι αναζητούν ήδη άλλους ψηφιακούς χώρους. Η εφαρμογή Yope ανέφερε 100.000 νέες εγγραφές από Αυστραλούς μέσα σε λίγες μέρες, ενώ η Lemon8 έχει γίνει εναλλακτική για πολλούς νέους. Και οι δύο έχουν μπει στο μικροσκόπιο της eSafety Commissioner: η Lemon8 δήλωσε ότι θα συμμορφωθεί, ενώ η Yope υποστηρίζει ότι δεν επηρεάζεται από τον νόμο επειδή δεν επιτρέπει επαφή με αγνώστους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η λίστα των «απαγορευμένων» παραμένει ανοιχτή και ενδέχεται να διευρυνθεί – γεγονός που έχει προκαλέσει έντονη κριτική πως η κυβέρνηση μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο συνεχούς κυνηγητού.
Παράλληλα, ειδικοί εκφράζουν τον φόβο ότι παιδιά που αισθάνονται κοινωνικά αποκλεισμένα μπορεί να στραφούν σε ακόμη πιο ανεξέλεγκτες γωνιές του διαδικτύου.
Και τώρα, τι;
Οι αρχές θέλουν να διερευνήσουν αν η απαγόρευση πράγματι θα βελτιώσει την καθημερινότητα των παιδιών: αν κοιμούνται καλύτερα, αν συμμετέχουν περισσότερο σε πραγματικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, αν μειώνονται τα αντικαταθλιπτικά στους εφήβους, αν διαβάζουν ή αθλούνται περισσότερο.
Την ίδια στιγμή, θα παρακολουθούν στενά και τις ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες: «Μήπως τα παιδιά στρέφονται σε πιο σκοτεινά διαδικτυακά “μονοπάτια” και τι σημαίνει αυτό;».
Μια ομάδα έξι ειδικών του Social Media Lab του Πανεπιστημίου Στάνφορντ θα συνεργαστεί με την eSafety για τη συλλογή στοιχείων, ενώ μια Ακαδημαϊκή Συμβουλευτική Επιτροπή από 11 ερευνητές σε ΗΠΑ, Βρετανία και Αυστραλία θα αξιολογήσει συνολικά την πορεία της εφαρμογής. Το Στάνφορντ θα δημοσιοποιήσει ανοιχτά τα ευρήματα και τις μεθόδους του, ώστε τα δεδομένα να είναι προσβάσιμα για δημόσιο έλεγχο και διεθνή αξιολόγηση.
