Στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο, όπου οι ζωές μας «διαμένουν» στα κοινωνικά δίκτυα, στις εφαρμογές, στα μηνύματα και στις συσκευές μας, ο κίνδυνος του εκβιασμού μέσω διαδικτύου δεν είναι πια θεωρητικό σενάριο — είναι μια πραγματικότητα που χτυπά τις πόρτες μας κάθε μέρα. Πόσο όμως διαρκεί η «διαπραγμάτευση» με έναν εκβιαστή στον κυβερνοχώρο; Ποιες παράμετροι καθορίζουν το πότε τελειώνει — ή αν τελειώνει — αυτή η διαδικασία; Ρωτήσαμε τον Μανώλη Σφακιανάκη, Ειδικό Ερευνητή Αναλυτή Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και ιδρυτή του Crime Lab, ο οποίος μας έδωσε καθαρές απαντήσεις και συγκεκριμένες κατευθύνσεις.
Η «διαπραγμάτευση» στον κυβερνοχώρο: τι εννοούμε
Ο όρος «διαπραγμάτευση» εδώ δεν εννοεί πολιτικές διαπραγματεύσεις ούτε οικονομικά συμβόλαια με ευθύ κανόνες. Ο εκβιασμός στον κυβερνοχώρο συνεπάγεται απειλές: εκτεθούν ευαίσθητα δεδομένα, δημοσιοποιηθούν προσωπικές πληροφορίες, διαρρεύσουν βίντεο ή να γίνει με άλλο τρόπο άσκηση πίεσης για να αποσπαστεί χρήμα ή συμμόρφωση. Η «διαπραγμάτευση» είναι η περίοδος όπου το θύμα — υπό φόβο — βρίσκεται σε επικοινωνία με τον δράστη, είτε με ανταλλαγές μηνυμάτων, αιτήσεων, παζαριών, είτε με τεχνικές υποχωρήσεις ή απαιτήσεις, έως τον τερματισμό ή (όταν συμβεί) τη λύση. Ο M. Σφακιανάκης τονίζει πως η διάρκεια αυτής της φάσης ποικίλλει σημαντικά και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.
Πόσο μπορεί να διαρκέσει;
Στη συνέντευξη, ο κ. Σφακιανάκης αναφέρει ότι η διαπραγμάτευση με έναν εκβιαστή στον κυβερνοχώρο μπορεί να διαρκέσει από μερικές ημέρες έως και μήνες — ανάλογα με την πολυπλοκότητα της υπόθεσης, τις απαιτήσεις του δράστη και το πόσο αποφασισμένος είναι να επιμείνει. Queen
Μερικοί καθοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη διάρκεια είναι:
- Η φύση και το εύρος των απαιτήσεων του εκβιαστή (π.χ. ποσό χρημάτων, δημοσιοποίηση ευαίσθητων δεδομένων).
- Η τεχνική δυσκολία της υπόθεσης (π.χ. εμπλοκή blockchain, κρυπτονομισμάτων ή πολυεθνικών δικτύων).
- Η ανταπόκριση και η αποφασιστικότητα του θύματος — εάν συναλλάσσεται ενεργά ή «κρατάει παθητικά».
- Η δυνατότητα των αρχών ή εξειδικευμένων φορέων να παρεμβαίνουν και να ασκούν πίεση.
- Η διεπιστημονική συνεργασία μεταξύ τεχνικών, νομικών και ψυχολογικών ομάδων για να «σπάσει» η στρατηγική του εκβιαστή.
- Σε υποθέσεις με πιο «απλές» απαιτήσεις ή με λιγότερη τεχνική κάλυψη, η διάρκεια μπορεί να περιοριστεί στις ημέρες. Σε πιο σύνθετες περιπτώσεις, όπου εμπλέκονται πολλαπλοί δέκτες, διεθνείς συναλλαγές ή ασαφής ταυτότητα του δράστη, η διαδικασία μπορεί να επιμηκυνθεί σε εβδομάδες ή ακόμη και μήνες μέχρι να ολοκληρωθεί, αν ποτέ ολοκληρωθεί.
Αντιμετώπιση — τι να κάνει το θύμα
Από τη συνέντευξη προκύπτουν σημαντικές οδηγίες:
- Ψυχραιμία και αποφυγή παρορμητικών κινήσεων: Ο Σφακιανάκης επισημαίνει ότι για ένα άτομο που βιώνει αυτή την πίεση, η διατήρηση ψυχραιμίας είναι κρίσιμη: λάθος ενέργειες (όπως άμεση συναλλαγή ή κατάργηση στοιχείων) μπορούν να χειροτερέψουν την κατάσταση. Queen
- Καταγραφή όλων των στοιχείων: Είναι σημαντικό να συγκεντρώσει και να διαφυλάξει κάθε μήνυμα, screenshot, διεύθυνση IP, αποδεικτικά επικοινωνίας ή συναλλαγών — όλα μπορούν να αξιοποιηθούν από αρμόδιες αρχές ή συνεργαζόμενους αναλυτές.
- Μην συναλλάσσεται μόνος/μόνη: Δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο το πρόβλημα. Να αναζητείται υποστήριξη — τεχνική, νομική, ψυχολογική — και να γίνει άμεση καταγγελία στις αρμόδιες Αρχές.
- Αποσύνδεση, αλλαγή κωδικών και διαφυγή επαφών με τον δράστη: Όπου είναι δυνατό, να αποσυνδεθεί η συσκευή από δίκτυα, να αλλάξουν οι κωδικοί πρόσβασης, να αποφευχθεί οποιαδήποτε επικοινωνία ή αποκάλυψη νέων πληροφοριών στον δράστη.
- Δεν πληρώνουμε «εξασφαλίσεις» χωρίς επαλήθευση: Η πληρωμή δεν εγγυάται απαραίτητα ότι θα σταματήσει ο εκβιασμός ή ότι τα δεδομένα δεν θα διαρρεύσουν. Ο δράστης μπορεί να συνεχίσει να απειλεί ή να ζητά περισσότερα χρήματα.
- Ενημέρωση και πρόληψη: Η καλύτερη άμυνα είναι η γνώση: ισχυροί κωδικοί, χρήση διπλού παράγοντα ταυτοποίησης, προσοχή σε ύποπτους συνδέσμους, μη κοινοποίηση πολύ ευαίσθητων δεδομένων στα social media, τακτικές ενημερώσεις λογισμικού.
Η διάρκεια μιας «διαπραγμάτευσης» με εκβιαστή στον κυβερνοχώρο είναι απρόβλεπτη. Mμπορεί να κυμαίνεται από λίγες ημέρες έως και μήνες. Η μεγάλη αυτή διακύμανση οφείλεται στη φύση του εκβιασμού, στην τεχνολογία που εμπλέκεται, αλλά και στην ανταπόκριση του θύματος και των αρχών. Όπως επισημαίνει ο Μανώλης Σφακιανάκης, η ανθρώπινη διάσταση είναι εξίσου κρίσιμη: η ψυχραιμία, η τεκμηριωμένη δράση και η συνεργασία με ειδικούς μπορούν να κάνουν τη διαφορά στις πιο ευάλωτες φάσεις. Αυτή η μάχη δεν είναι μόνο τεχνική — είναι και ψυχολογική, νομική και ηθική. Και γι’ αυτό ακριβώς χρειάζεται να παίζεται έξυπνα, με γνώση και σθένος.
